कालिञ्चोक गाउँपालिका वडा ७ का २२ वर्षीय विवेकराज शिवाकोटी अहिले आफ्नै ढुङ्गा काट्ने कारखानामा व्यस्त हुनुहुन्छ । संगैका साथीहरु कोही विदेश गए,कोही जाने तरखर गर्दैछन तर विवेकराज भने जन्मस्थल कालिञ्चोक ८ सोतीबजार नजिकै ढुङ्गा काटेर विभिन्न आकारमा सजाइएका सामग्री निर्माणमा व्यस्त हुनुहुन्छ । उहाँलाई भने आफ्नै कारखानामा खुुसी मिलेको छ । सोतीबजारमा निर्माण भएका ढुङ्गा कटिङ अहिले जिल्लाभित्र र जिल्ला बाहिर जाने गरेका छन् ।
करिब २० वर्ष अगाडि विवेकराजका बुबा झलक प्रसाद शिवाकोटीले भक्तपुरमा ढुङ्गा काटेर विभिन्न आकारमा सजाइएको उद्योग देख्नुभएको थियो । सरकारी गाडी चलाउने शिवाकोटीलाई आफ्नो गाउँमा पनि यस्तै उद्योग चलाउन पाए हुन्थ्यो भन्ने लाग्यो । त्यही प्रेरणाले वि.सं २०६८ सालमा कालिञ्चोक गाउँपालिका ८ सोती बजार नजिकै ढ्ङ्गा कटिङको काम शुरु गर्नुभयो ।

शुरुका दिनहरुमा पोखराबाट कालिगढ झिकाएर ढुङ्गा काट्ने काम शुुुरु भयो । त्यो समयमा स्थानीय ढुङ्गा काठमाण्डौ र भक्तपुरमा निर्यात हुन थाल्यो । शिवाकोटीले नै पहिलोपटक वि.स.२०६८ सालमा स्लेट ढुङ्गा काट्ने उपकरण र सीप भित्रयाउनुु भएको थियो । हाल नागल,फोबुटा,कार्लेस लगायतका मागअनुसारका बुट्टाहरु तयार हुुने गरेको छ । अहिले काठमाण्डौको पशुुपति क्षेत्र ,भक्तपुुर दरबार स्क्वायर,धादिङ र ओखलढुङ्गा लगायतका स्थानमा पनि दोलखा कालिञ्चोकका अर्डर अनुसारका ढुुङ्गा पुुग्ने गरेको प्रोपाइटर विवेकराज शिवाकोटीले बताउनुभयो । काटिएका ढुङ्गा पुरातत्वका काममा बढी खपत हुने गरेको छ । जिल्ला बाहिर र जिल्लाभित्र गरी वार्षिक ५० लाख बराबरको ढुुुुुुङु्गा बिक्री हुने गरेको शिवाकोटीको भनाइ छ ।
हाल वि एण्ड वि सप्लार्यस कम्पनी दर्ता गरी उक्त सप्लायर्सले जिल्ला र जिल्ला बाहिरका मठमन्दिर,गुम्बा,धारा,चौतारा,पाटीपौवा लगायत ऐतिहासिक तथा पुरातत्व संरचना निर्माणका लागि उक्त स्थानमा काटिएका ढुङ्गा प्रयोग हुँदै आएका छन् ।
भुकम्पपछि लोप हुँदै गएको परम्परागत प्रविधिलाई समेत टेवा पुुगेको छ । खानीमा सिलौटो,लोहोरो,ओखल,जाँतो,ढिकी,शिवलिङ्ग,ढुुुुुुुुुुुुुुङु्गेधारा,ढुङ्गे साँगु लगायतका सामग्री समेत उत्पादन हँुुुुुुुुुुुुुुुुुुदै आएका छन् । परम्परागत प्रविधिका सामग्री स्थानीय स्तरबाट माग हुुन्छ । बजारको समस्या छैन् । काम गर्ने कालिगढको अभाव भने भइरहने सञ्चालकको गुुनासो छ ।

हाम्रा पितापुर्खाले पातमा पैसा हुन्छ भन्थे । जान्यो र मेहनत ग¥यो भने नेपालमा ढुङ्गा, बेचे पनि पैसा आउँछ भन्नुहुन्थ्यो । झलक थप्नुहुन्छ–‘त्यो आज साँचो रहेछ गर्न सके पैसा पैसा छ ।’
स्थानीय नागरिकका खेतबारीमा रहेका ढुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुङ्गा किनेर सप्लायर्सले प्रयोग गर्दै आएको छ । वार्षिक रुपमा स्थानीयले ढुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुुङ्गा बिक्रीबाटै ३० देखि ४० लाख आम्दानी गर्ने गरेका छन् । ढुङ्गाखानीमा १५ जनाले प्रत्यक्ष रोजगारी पाएका छन् ।
गाउँमा जति नै आम्दानी भएपनि युवाहरु काम गर्न लजाउने अनि शहर र विदेशको मोहका कारण गाउँघरमा काम गर्ने युवा पाँइदैन शिवाकोटीले भन्नुभयो । अधिकाशं काम विजुलीबाटै हुने तर दिनहुँ विजुुली जाने र आउने समस्या भएका कारण पूरा काम गर्न समस्या हुने उहाँको गुनासो छ ।
४ वषदेखि ढङु्गा प्रशोधन केन्द्रमा प्रोपाइटरको रुपमा रहेका विवेराज शिवाकोटी आपनो पेसाप्रति निक्कै सन्तुुुुुुुुुुुुष्ट देखिनुु भएको छ । हामी जस्ता युवाहरु रोजगारीको लागि विदेश लागे । आफ्नै गाउँमै ढुङ्गाको व्यापार राम्रो भएकाले विदेश जाने सोच त्यागे विवेकराजको भनाइ छ ।